LOODSKOTTER EEMS NO. I. LAAT HISTORIE HERLEVEN Vlaggenschip mocht reeds vele passagiers aan boord verwelkomen Het was in de negentiger jaren van de vorige eeuw dat bij een aantal mensen in de gemeente Delfzijl het idee ontstond om middels een replica van een oud schip de maritieme historie van de havenstad te doen herleven. Men was daarbij van mening dat de loodskotter, zoals die in de 19e eeuw dienst deed op de Eems, ongetwijfeld nog wel het meest in aanmerking zou komen voor dit beoogde doel. Vanuit de gedachte om dit te realiseren via een werkgelegenheidsproject zochten de initiatiefnemers contact met de Stichting Mens & Werk die het plan omarmde. Mede daardoor kon op 22 april 1997 de Stichting Loodskotter Eems worden opgericht. Feitelijk stond op dat moment niets meer de bouw in de weg van wat over een aantal jaren Delfzijl haar vlaggenschip moest gaan worden Oude loodshaven Delfzijl met loodskotters Collectie Geertsema, druk Van Denderen ter gelegenheid van het 50-jarig jubileum Langs de Nederlandse kust strekt zich een brede gordel van zandbanken uit die soms een belemmering en mogelijk zelfs een gevaar kunnen vormen voor de scheepvaart naar en van de Nederlandse havens. In vroegere tijden riepen kapiteins vaak de hulp in van plaatselijke visserlui om hun schepen de weg te wijzen door de zich steeds maar verplaatsende vaarroutes. Ondanks die assistentie gebeurden er echter nog zoveel ongelukken en traden nog altijd zoveel vertragingen op, dat handel en nijverheid begonnen aan te dringen op een goed georganiseerde loodsdienst onder toezicht van zowel regionale als ook lokale autoriteiten. Rond 1850 werden deze lokale loodsdiensten omgevormd tot een nationale dienst die werd ondergebracht bij de Koninklijke Marine. De eerste loodsvaartuigen die in de zeegaten van de Eems dienst deden, waren rinkelaars. Deze platbodems bleken echter weinig geschikt voor loodsdiensten. Zij werden al snel vervangen door hetzelfde soort vaartuigen dat ook reeds op andere locaties met succes door het loodswezen was ingezet: de Loodskotter. De eerste kotters hadden nog een lengte van slechts zestien meter, maar later zouden er versies met een maximale lengte van twintig meter worden gebouwd. Het waren efficiënte, manoeuvreerbare schepen met goede zeileigenschappen, die waren voorzien van een rechte steven, twee masten, een stagfok en een kluiver. Op de kleinste types van deze kotter leek de bezaanmast enigszins vreemd neergezet: de bezaan, of dandy, was hoofdzakelijk bedoeld als hulp bij het manoeuvreren. Benedendeks bevond zich het bemanningsverblijf waarin ook de loodsen verbleven. De loodsschipper had echter zijn eigen verblijf in het achterschip. Rond de eeuwwisseling kende Delfzijl een vijftal van deze schepen. Zo was er een inspectiekotter, die slechts werd gebruikt door het hoofd van de dienst die de kolonel werd genoemd. Dat laatste vond zijn oorzaak in het feit dat de loodsdienst van toen nog altijd rechtstreeks onder de marine ressorteerde. Deze kotter werd ook wel eens gebruikt voor het loden van het vaarwater. Het een en ander bracht met zich mee dat het schip van deze "kolonel" ook wel eens in andere havens afmeerde. Zo kon je het op een mooie dag in de haven van Zoutkamp aantreffen. Verder was er nog de afhaalkotter waarmee het aantal loodsen aan boord van de loodskotters op peil werd gehouden. Iets dat samenviel met het aantal schepen van en naar Delfzijl. Vanzelfsprekend kon dat nogal aan elkaar verschillen. De dienst kon beschikken over drie loodskotters. Een daarvan lag binnen en de andere twee vervulden hun veertien dagen durende dienst op respectievelijk kruispost Wester– en Oostereems. Na een week voer de binnenliggende kotter dan ter aflossing uit naar kruispost Westereems. Het daar liggend schip voer vervolgens door naar de Oostereems, waar de bemanning er dan een tweeweekse dienst op had zitten en koers zette naar de thuishaven. Een aanzienlijk deel van de plaatselijke samenleving had directe contacten met deze schepen en met de dienst, hetzij als loodsschipper, loods, bemanningslid en walmedewerker of als vuurtorenwachter. Maar ook in indirecte zin was er sprake van betrokkenheid: als proviandeur, scheepstuiger of werfbaas. De rijksschepen werden op de plaatselijke werven van Sijdzes en Pik gedokt. Ongelukken die inherent waren aan de altijd zozeer van de elementen afhankelijke zeilende zeevaart troffen ook de in Delfzijl gestationeerde loodsdienst en kerfden littekens in de hechte, zo op de zeevaart gerichte leefgemeenschap in het kleine havenstadje. Het loodsenmonument op de zeedijk getuigt van de scheepsrampen die zich in de zeilperiode van het loodswezen in Delfzijl hebben voorgedaan. Door bewust te kiezen voor een replica van een loodskotter heeft de organisatie dan ook zeer zeker een extra dimensie aan de maritieme geschiedenis van Delfzijl toegevoegd. Ook heeft men door middel van dit project een alleszins noemenswaardige bijdrage weten te leveren op het gebied van werkgelegenheid. Met name onder half- en ongeschoolde jongeren telde de regio Delfzijl in de jaren negentig een hoog werkloosheidspercentage. Door hun bij het Loodskotter Eems project te betrekken, konden deze jongeren een unieke werkervaring en kennis opdoen, waarmee ze hun kansen op de arbeidsmarkt hebben kunnen verbeteren. Voor velen was daarbij een gestructureerd dagelijks werkschema en intensieve begeleiding van cruciaal belang. Deze ploeg van werkloze jongeren werd nog aangevuld met een aantal vrijwilligers. Op de bouwplaats, een hiervoor beschikbare gestelde loods die eens aan het Havenschap toebehoorde, waren twee bouwmeesters verantwoordelijk voor alle technische en operationele aspecten van de bouw. Het geheel werd gefinancierd met Europese subsidies en verder dankzij bijdragen van de gemeente Delfzijl, Groningen Seaports, Koninklijke Wagenborg, Chemie Park Delfzijl en Rabobank Delfzijl e.o. die zich had opgeworpen als hoofdsponsor. Eveneens waren er nog een aantal grote en kleinere sponsors bij het project betrokken en stond het een ieder vrij om voor een redelijk bedrag donateur te worden van de Stichting Loodskotter Eems. Bouw replica loodskotter Eems in de haven van Delfzijl Pitt Fotografie / Druk Van Denderen In 2004 kwam er een einde aan het werk- en leerproject van de Stichting Mens & Werk en kon men met gepaste trots het resultaat van die schier ontelbare uren aan werk aanschouwen. Wat ze zagen kon een ieder slechts met trots vervullen. De haven van Delfzijl had haar boegbeeld: Loodskotter Eems No. 1. Geen wonder dan ook dat de tewaterlating een uiterst feestelijke gebeurtenis werd. Uitgegeven ter gelegenheid van de feestelijke tewaterlating Sinds die dag heeft het mooie schip al ontelbare reizen gemaakt in het vaargebied dat zich van de oude vertrouwde Eems uitstrekt tot aan de Scandinavische en de Engelse kust. De lengte van het schip bedraagt 18 meter en zij is 5,2 meter breed. De diepgang bedraagt 2,5 meter en het zeiloppervlak 196 vierkante meter. Maar ook zonder zeil te voeren weet de loodskotter de snelheid er in te houden. Dit dankzij de aan boord geplaatste motor: een Cummins, 220pk/162kW. De bemanning bestaat uit schipper Michel Sarolea en bootsman Jonas Knot. Zij nemen maximaal 22 passagiers mee op hun tochten. Over waar die zoal naar toe kunnen gaan, zeggen ze in de uitgegeven folder: Voor elke tocht met de Loodskotter zijn uw ideeën en wensen het vertrekpunt. Een relatiemarketingevent of een weekend met de familie naar Borkum? U zegt het maar. Ook geïnteresseerd geraakt in het maken van een tocht met de Loodskotter Eems No. I? Voor boeking en informatie: email : info@loodskotter.nl telefonisch: : +31 (0)6-38 28 58 25 Zie ook : www.loodskotter.nl Foto links en onder: Afgemeerd in de thuishaven, in Delfzijl © 2010 Trankiel