HET LAND VAN ‘LOGISCH’ EN DAT VAN ‘KOTOAGE’ In de Japanse taal vinden we een woord dat, willen we een ietsje meer van de cultuur begrijpen, van een immens belang is: Kotoage. Het staat voor het onder woorden brengen van een mening, iets dat wordt beschouwd als zijnde een slechte houding. Ter illustratie: In Manyoshu ( een bloemlezing met Japanse poëzie uit de achtste eeuw ) vinden we 'kotoage senu kuni ' – Het land waar mensen geen kotoage gebruiken. In Japan een werkelijk ware deugd! Naar alle waarschijnlijkheid is het ontstaan hiervan terug te voeren op het geloof dat er in ieder woord eveneens een spirituele kracht schuilt en dat dientengevolge uitgesproken woorden zeer wel zouden kunnen resulteren in een negatief dan wel positief effect op de existentie van de betreffende persoon. Zo bestaat de gedachte dat de mens die zich van goede woorden bedient zeker iets goeds ten deel vallen. Daarentegen zal het uitspreken van negatieve woorden ongetwijfeld iets slechts tengevolge hebben. In bepaalde situaties zal men maar beter ook geen gebruikmaken van taboewoorden – imi kotaba. Zo is het de gewoonte om tijdens de feestelijkheden rondom een gesloten huwelijk, in een te houden speech woorden als scheiden, vertrekken dan wel terugkeren te vermijden. Tijdens festiviteiten rondom zoiets als bijvoorbeeld het betrekken van een nieuw huis of de opening van een winkel zijn dat branden, steunen ... Een misschien wel eenvoudiger te vatten voorbeeld in deze is het ontbreken van de 4 en 9 als kamer-nummer in ziekenhuis of hotel. Oorzaak daarvan is dat vier hetzelfde klinkt als dood - shi - en negen hetzelfde als lijden - ku . En ondanks het verschil in de gebruikte karakters, de schrijfwijze, wordt alleen al deze gelijkluidende uitspraak als zijnde een ongewenst iets beschouwd. De vier en de negen? Ongeluksgetallen zijn het! Dan hoe te communiceren en tegelijkertijd trouw te blijven aan kotoage en vooral geen imi kotaba te gebruiken? Als voorbeeld iets waarvan men zich, overal ter wereld, wel bedient: Het de ander met een duidelijk nee te kennen geven dat men iets niet kan of wil. Maar in Japan is dat uit den boze. Het zou namelijk betekenen dat men de ander laat weten het niet eens te kunnen zijn met het zojuist voorgestelde en hem of haar derhalve opzadelt met een wel uitermate onaangenaam gevoel. Wat in een situatie als deze te doen. Leg het op een zeer omslachtige wijze uit, zodat de ander kan raden dat er geen instemming is. Echter, doe het dan wel op een wijze dat hij of zij zich niet onge-makkelijk zal gaan voelen. En speel het ook nog eens zo dat de persoon in kwestie vooral ook zelf geen nee behoeft te zeggen. De vraag dringt zich vast en zeker onmiddellijk op hoe er dan überhaupt in vergadering voorstellen kunnen worden gedaan, besluiten worden genomen. Het antwoord hierop is verrassend eenvoudig. Denkt men er over om iets voor te stellen, dan wordt allereerst de mening van ander betrokkenen nauwkeurig gepeild. Vervolgens wordt het eigen idee daarop aangepast. Wordt het voorstel dan uiteindelijk ter vergadering gedaan, zal er met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid door alle aanwezigen mee worden ingestemd. We spreken dan van nemawashi. Het staat voor het onderhandelen dat degene die het voorstel wenst te doen aangaat, met als enig doel van tevoren reeds te komen tot een volledige consenteren. De uit-eindelijk volgende vergadering is in feite dan ook een farce, slechts bedoeld als de plaats van algemene goedkeuring. Eén van de zaken die mij, als Japanse levend in Nederland, echt opviel was het gebruik van het woord logisch, ter verklaring dat men het begrijpelijk, natuurlijk vindt. Waar het specifiek het woord nee betreft, leerde ik al snel dat Nederlandse kinderen thuis van jongs af door hun ouders wordt voorgehouden dat het goed is om nee te zeggen als je het niet eens bent met hetgeen de ander zegt of wenst. Want doe je dat niet, denkt de ander dat je het er mee eens bent. Kom voor jezelf op. Wees assertief. Het zijn waarden waaraan men een grote importantie verleend. Een ronduit nee, is hier dan ook acceptabel. Men hoeft er niet omheen te draaien en het raden aan de ander over te laten. En vergaderingen? Het initiatief om het eigen idee ook daadwerkelijk voor te stellen wordt hier hogelijk gewaardeerd. Anderen geven dan vervolgens hun mening over het voorgestelde. Het kan van tafel worden geveegd, maar evenzeer is het mogelijk dat het instemming krijgt en dan nader wordt uitgewerkt. Daarbij wordt het als heel natuurlijk , logisch, ervaren dat de inhoud gedurende dat gehele proces zal veranderen. Nee, hier kent men niet de behoefte aan nemawashi, aan een reeds voorgekookt iets dat derhalve moeiteloos door de vergadering komt. In het dagelijks leven kan het verschil in cultuur, kotoage en logisch, nogal eens de nodige problemen opleveren. Ons confronteren met een onmogelijkheid. Zonder dat er werkelijk sprake is van wie er nu in het gelijk staat. Het vernauwen van deze kloof heeft voor mij waarlijk een 'de stallen van Augias reinigen' gehalte. Hoe schoon ik niet slechts allereerst de verwarring in het eigen hoofd op, maar maak ik over en weer ook nog eens het verschil tussen onze culturen duidelijk? Logisch? © 2009 Trankiel