CUBA ! Kunst en geschiedenis van 1868 tot heden Het mooiste eiland ooit door menselijke ogen aanschouwd Christoffel Columbus We zijn er op deze woensdagochtend vroeg bij. Even voor klokslag tien staan we voor de dan nog gesloten deuren van het Groninger Museum. Al spoedig krijgen we gezelschap van nog een aantal vroege vogels. Kennelijk eveneens uitgaande van de gedachte dat dit wel het mooiste moment van de dag is om een bezoek te brengen aan de eerste grote overzichtstentoonstelling van Cubaanse kunst. Georganiseerd door Nathalie Bondil, directeur van het Museum of Fine Arts in Montreal. Een van de musea waarmee het Groninger al gedurende langere tijd een uitstekende relatie onderhoud. Voor de uiteindelijke realisatie van deze grootse expositie werd er nauw samengewerkt met zowel Mu-seo Nacional de Bellas Artes in Havana als met het Cubaanse Fototeca. Daarnaast kreeg men de beschikking over werken uit openbare en privécollecties. Veelal uit de Ver-enigde Staten. Kees van Twist, na zijn Amerikaans avontuur teruggekeerd als algemeen directeur van het Groninger Museum, schrijft in zijn voorwoord over de in de Stad genomen beslissing om deze expositie van het Museum of Fine Arts in Montreal over te nemen onder meer: De geschiedenis van de Cubaanse kunst wordt belicht op het moment dat de geschiedenis van Cuba en de relatie van Cuba met het westen op een keerpunt staat. Actueler kan het Groninger Museum niet zijn dan juist nu een tentoonstelling over Cuba te brengen. Cuba Colectiva En nadat we enige minuten later als eerste bezoekers van vandaag binnen zijn gelaten, kunnen we de grootsheid ervan beamen. Zijn we onder de indruk van al hetgeen er door de verantwoordelijke mensen is samengebracht. Wat bijvoorbeeld te denken van de muurschildering Cuba Colectiva van de 23ste Salon van Mei. Maar liefst 55 vierkante meter schilderkunst, waaraan op initiatief van Wilfredo Lam werd gewerkt door een honderd kunstenaars uit verschillende landen. Een belangrijk werk van het Pop Art tijdperk en één van de grote gemeenschappelijke werken die in de jaren zestig werden gemaakt. Of van nog één van de vele hoogtepunten op deze werkelijk magnifieke tentoonstelling: De Juwelen-doos . De sculptuur in 1999 gemaakt door de groep Los Carpinteros. Een grote ladekast in de vorm van een handgranaat. De Juwelendoos Staande bij de sculptuur, met achter ons de posters van de revolutie, moeten we wel denken aan de his-torie van het eiland, aan haar autochtone bewoners met hun roots in Spanje en Afrika. Een historie die, zij het volkomen onjuist, in zekere zin past in een beeld dat velen van Latijns-Amerikaanse landen hebben. Heethoofden zijn het, altijd in voor nog maar weer een opstand. Onterecht werden ze ook nog wel eens als operettefiguren afgeschilderd. Ingegeven door de foute gedachte dat ze slechts een zekere voorliefde voor pompeus gedrag vertonen. Uniformen behangen met onderscheidingen, brallende toespraken en een ... beetje dom. Een beeld dat eveneens is gebruikt in diverse uitgebrachte films. Met daarin ook altijd naast de mannen hun warmbloedige vrouwen. Niet zelden gelardeerd met muziek en opwindende dans. Hoever dit buiten de waarheid ligt, wordt duidelijk als men de moeite neemt om iets meer over Cuba haar geschiedenis te willen weten. Over de kolonisatie en de drang naar vrijheid. Over de importantie van het zoeken naar die eigen nationale identiteit. De onafhankelijkheidsoorlogen die daarvan het gevolg waren. Maar ook over de revolutie die begon in 1956 en gekenmerkt werd door sigaarrokende mannen met ruige baarden, gekleed in gelijke uniformen. Over politieke utopieën en tegenstrijdige ideologieën. Het oosten tegen het westen en het noorden tegen het zuiden ... Links Rechts : Foto gemaakt tijdens de revolutie van 1956.   : Het Kapitalisme c. 1934-1935: Marcelo Pogolotti (1902-1988). Olieverf op doek.    Museo Nacional de Bellas Artes Havana. Groep c.1937 en ...      Arbeiders en boeren c. 1933 Eveneens van Marcelo Pogolotti - Museo Nacional de Bellas Artes Havana Met de revolutie van toen verdwenen heersende strenge regels en kenden kunsten opeens een grote vrijheid. Hoewel hier onmiddellijk bij aangetekend dient te worden dat de eigenheid van de Cubaanse kunst reeds ver daarvoor, in de jaren dertig en veertig, ontstond en bekend werd onder de naam Cuba-nidad. In het Groninger Museum magazine 01 lezen we hierover: Door de ligging van het eiland, met invloe-den uit Europa, het Caribische gebied en Noord-Amerika, heeft de kunst hevig geprofiteerd van een rijke instroom van verschillende culturen. Binnen een kleine honderd jaar heeft de Cubaanse school een eigen uitdrukking gevonden en een unieke identiteit verworven. Een mooie afspiegeling daarvan zien we vandaag op onze rondgang in het museum. We genieten van werken in schilderachtige koloniale stijl en evenzo van avant-garde, Afro-Cubanisme vermengd met surrealisme, sociaal realisme en militante modernisme. Ja, Cuba kent een rijke cultuur. Wereldberoemd is ook de literatuur en de muziek. Wie kent niet Jose Marti’s patriottisch lied Guantanamera – Meisje van Guantánamo. Door velen op het repertoire ge-nomen, maar voor mij persoonlijk nog altijd verbonden met de father of folkmusic, icoon Pete Seeger. Hoe vaak niet meegezongen. De laatste tijd staat ditzelfde Guantánomo heel anders in het nieuws, namelijk vanwege het zeer omstreden Amerikaanse gevangenenkamp voor terreurverdachten. In het leven geroepen onder George Bush en nu op het punt om gesloten te worden door president Barack Obama. De verwachting is dat onder zijn presidentschap ook de grenzen tussen Cuba en de VS verder open zullen gaan. Eveneens wereldberoemd werd de habanera, genoemd naar La Habana, de hoofdstad Havana. De mu-ziekstijl en dans waarop bijvoorbeeld de Argentijnse tango is gebaseerd. Het uit 1863 stammende El Arreglito werd door Georges Bizet gebruikt in opera Carmen en kreeg van hem de titel L'amour est un oiseau rebelle. Maar voor wie het niet zo op klassiek heeft, is er eveneens een wereldberoemd geworden habanera song: La Paloma, gecomponeerd rond 1860. Vertolkt door 'The King' Elvis Presley, Freddy Quinn, Mireille Mathieu en vele vele anderen. Beide habanera's zijn van de hand van de Spanjaard Sebastián Iradier die leefde van 1809 tot 1865. Het Groninger Museum heeft ook hier goed op ingespeeld en diverse nevenactiviteiten georganiseerd waarbij dans en muziek zijn vertegenwoordigd. Door de eerder genoemde samenwerking met Fototeca is de organisatie er eveneens in geslaagd om een groot aantal foto’s deel te laten uitmaken van de tentoonstelling. Tot de Cubaanse school van fotografen behoren werkelijk voortreffelijke fotografen die nauwelijks bekend zijn buiten Cuba, bijvoorbeeld ware meesters als Blez en Arias, en beroemdheden als Salas, Corrales en Korda. Hun opnames van de Revolutie zijn over de hele wereld gepubliceerd! De foto Heroic Guerilla , in het jaar 1960 gemaakt door Alberto Korda, als fotojournalist verbonden aan Revolucion het officiële orgaan van de revolutionaire regering, vat de hele geschiedenis samen in één enkel beeld. Dat van El Commandante, Ernesto 'Che' Guevara. Genomen op 5 maart 1960, tijdens een speech van Fidel Castro. Na Che zijn dood in Bolivia in 1967 werd deze foto als pop art gereproduceerd en verscheen zij in het hippietijdperk als poster op vele tienerkamers. Maar ook nu nog ziet men het tijdens demonstraties wel worden meegedragen. Zonder twijfel is het de meest gereproduceerde foto van aller tijden geworden. Een beeld dat ook buiten Cuba zelf de geschiedenis en ideeën van een hele generatie in de jaren zestig en daarna heeft bepaald. Wat dat is? Het is een vraag die niet eenvoudig is te beantwoorden. Feit is wel dat wij net iets langer bij die ene foto blijven staan. Is het een terugverlangen, of ... De tentoonstelling CUBA! loopt nog t/m 20 september 2009 Zie voor meer: Groninger Museum Ter gelegenheid van deze aansprekende Cuba tentoonstelling is er in het museum een al even uniek boek verkrijgbaar. Samengesteld door Nathalie Bondil en uitgegeven door: The Montreal Museum of Fine Arts / Groninger Museum - NAI Uitgevers. Naar speciale Cuba fotopagina  Naar overdenking © 2009 Trankiel