We zijn er als de kippen bij als, op zondag 29 april, het Groninger Museum de deuren opent voor de tentoonstelling Oneness van Mariko Mori. En ze stelt ons bepaald niet teleur, dit mede vanwege de duidelijke boodschap die zij in haar kunst heeft verwerkt en die ons persoonlijk zeer wel aanspreekt: Vanuit de traditie te komen tot een nieuwe en betere wereld.
Het werk van de altijd in het wit gehulde Mariko Mori wordt met regelmaat verbonden aan 'bevrijding'. Het zich bevrijden uit de strakke Japanse cultuur die wel met een dwangbuis is vergeleken. In een interview gegeven aan het Dagblad van het Noorden, journalist Eric Nederkoorn, en zoals verschenen in de editie van woensdag 25 april 2007 zegt ze hier zelf over: “Ik heb buiten Japan de vrijheid gekregen te maken wat ik maak. Buiten Japan ben ik bevrijd, niet alleen psychologisch ook fysiek.”
Ze is van mening dat Japan moeite heeft met alles wat nieuw is en zegt: “Als ik iets compleet nieuws voorstel, krijg ik al snel het antwoord: 'Dat hebben we nog nooit gedaan, dus nee'.” Uit haar woorden spreekt echter ook zeer veel aan waardering voor haar landgenoten. Ze noemt vakmanschap, het zich verantwoordelijk voelen voor het leveren van goed werk, betrouwbaarheid, accuratesse, het altijd op tijd zijn. Maar als het om iets nieuws gaat, al wijkt het maar een tiende procent af van het oude vertrouwde, dan ontstaat er volgens de kunstenares een probleem. Ze zegt verder nog: “Daarbij laten ze ook nog eens moeilijk dingen van buiten toe, ook successen niet. Japanners vormen een gesloten maatschappij.” En nog iets verderop in het interview: “Van buiten de Japanse traditie kom je er moeilijk door.”

De in het midden van de jaren negentig in de internationale kunstwereld doorgebroken Mariko Mori had reeds tentoonstellingen in Tokio, Londen, Chicago en dan nu deze tentoonstelling in het Groninger Museum, haar eerste in Nederland. Mariko Mori Oneness toont haar werk van de laatste tien jaar en laat een spirituele ommekeer zien. Een ommekeer die heeft geleid tot de twee kunstwerken: Dream Temple en Wave UFO.
Helaas net buiten de periode van tien jaar vallend en dus niet op de tentoonstelling aanwezig haar Love Hotel en Tea Ceremony III, beide uit het jaar 1995. We hadden ze graag gezien, omdat deze werken zo duidelijk zijn gerelateerd aan haar vertrek, in 1988, uit Japan en de invloed die het op haar heeft gehad. Zich bevrijd voelen, zoals ze het in het interview met Eric Nederkoorn heeft verwoord.
Studerend aan het Chelsea Art College te Londen werd ze zich nog meer bewust van zaken als het traditionale man-vrouw rolpatroon in haar vaderland. Het was die bewustwording die leidde tot beide kunstwerken uit 1995. In Love Hotel is ze te zien in een schooluniform op een bed van een van de typische Japanse love hotels. Tea Ceremony III refereert aan het ritueel dat diep geworteld is in de Japanse cultuur en die in verband wordt gebracht met typisch vrouwelijke gedrag van beheersing, discipline en traditie. In dit werk zien we de kunstenares als een in een formeel kantooruniform gekleed buitenaards wezen die op straat tracht passerende zakenmannen thee aan te bieden.

Ofschoon Mariko Mori zeer veel kleur gebruikt ervaren wij een grote rust bij het aanschouwen van haar werk. Een gevoel dat te vergelijken valt met hetgeen wij nog wel eens ondervinden op onze tochten door het Groninger landschap. Het is dan ook met een goed gevoel dat wij het Groninger Museum verlaten.

“De bus staat er al, hollen!”

Op vrijdag 4 mei 2007 komt het Nieuwsblad van het Noorden, in Kunst & Uit, nogmaals met een artikel over 'Mariko Mori Oneness' zoals die is te bewonderen in het Groninger Museum. Onder de kop 'Kunstmatige verafgoding van de natuur' gaat de journalist Isabella Werkhoven, pagina groot, in op de mens en kunstenaar Mariko Mori. Een naam die, volgens de journalist, 'wel lijkt te zijn bedacht door een jeugboekenschrijver of een striptekenaar.'
Isabella Werkhoven heeft in dit artikel gekozen voor een kritische benadering van zowel de kunstenaar als haar werk en zet hier en daar vraagtekens. Zo concludeert ze dat Mori's werk moeilijk te duiden is en vindt ze het geheel nogal de indruk wekken van 'new-agerigheid en meisjesachtige idealisme, naïviteit haast.' En over de tentoonstelling lopend ervaart ze een lichte verbazing dat een kunstenaar met dit werk zo'n internationaal succes kan hebben. 'Kunst of kitsch?' is volgens haar de onwillekeurige gedachte die in je opkomt. Iets verderop in haar artikel vraagt ze zich af: 'pretparkkunst?'
Maar dan komt ze met een ander sleutelwoord voor het oeuvre van Mori en deze tentoonstelling, namelijk 'ervaring'. Ze vindt dat Mariko Mori 'ervaringskunst' maakt en dat het derhalve precies past in het programma van het Groninger Museum: Het brengen van tentoonstellingen van hedendaagse kunst, glamoureus en spectaculair, die een groot publiek trekken.
'Als de bezoekers dan niets van kunst begrijpen, kunnen ze zich in ieder geval vermaken', stelt ze in haar artikel.
Zelf worstelt ze ook nogal met uitspraken als 'de wijsheid tussen de natuur en de mens' etc. Zo vindt ze het nogal tegenstrijdig dat de verafgoding van de natuur zo kunstmatig wordt verbeeld. Hierover schrijft ze: 'Maar de rare mix van natuur en kunstmatigheid is overigens weer typisch Japans.' Ze verwijst daarbij naar de buitenwijken van Tokio waar een volstrekt, razend populair, kunstmatig strand is aangelegd.
Tegen het eind van haar artikel concludeert ze:
'Maar het is toch fascinerend hoe Mori erin geslaagd is haar geesteswereld op te dringen aan de internationale kunstwereld en aan het publiek. Daar spreekt een enorme wils- en overtuigingskracht uit die bijzonder is.'
En over de ervaring opgedaan in de wave-ufo: Het 'doet je heel even geloven dat Mariko Mori echt de portier van het wereldse naar het bovenzinnelijke is.'

© 2007 Trankiel