Wanneer men door de nauwe straten van Appingedam wandelt, wordt men onwil-lekeurig door de aanblik van de grote patricische huizen aan de Noordzijde van de Solwerderstraat-West, aan de Zuidzijde van de Dijkstraat en aan het Gouden Pand getroffen.
Zo luidt de eerste zin in het boek: Uit de geschiedenis van Appingedam - de oude hoofdplaats van Fivelingo, van de auteur J.Dik en uitgegeven door H.D. Tjeenk Willink - Bouma's Boekhuis ( 1976 ).

Persoonlijk kunnen wij ons geheel in die woorden vinden en we komen dan ook nogal eens in dit Middeleeuws stadje, dat is ontstaan aan de Delf. We wandelen graag door de in cultuurhistorisch opzicht zo waardevolle Solwerderstraat, of verblijven er een tijdje op één van die pittoreske bruggetjes over het Damsterdiep dat hier dwars door het centrum loopt. Bovendien vinden het ronduit heerlijk om bij de op een na grootste kerk van de provincie, de imposante Nicolaïkerk, op het plein, of op het naastgelegen terras, een plaatsje te zoeken.
Waar we ook gaan in het centrum, telkens weer worden we herinnerd aan dat roemrijk verleden, toen er, via de Delf, nog een rechtstreekse verbinding met de zee bestond en mede als rechtstreeks gevolg daarvan de handel bloeide en bloeide. En wel in zo'n mate dat Appingedam uitgroeide tot het belangrijkste handelscentrum van Noord-Groningen. Maar rampspoed zou de Fivelstad treffen. Daar was de stad Groningen die maar niets moest hebben van de alsmaar toenemende macht van Appingedam. Zoiets kon men eenvoudigweg niet dulden in de Ommelanden waarover de stad dacht de alleenheerschappij te hebben en derhalve moest het bestreden worden.
Het stadje kende meerdere vijanden in tijden waarin nogal eens naar het zwaard werd gegrepen. De oorlogen waarbij men betrokken raakte eisten tevens hun tol. Zo werd bijvoorbeeld , in 1514, de bevolking uitgemoord door de troepen van George van Saksen die de stad had ingenomen. Maar ook later kende Appingedam nog vaak de rampspoed door strijd meegebracht.
Wat de handel betreft ging het al niet veel beter. De stad Groningen verwierf het stapelrecht dat bepaalde dat alle producten uit de Ommelanden in die stad verhandeld moesten worden. En Delfzijl kreeg haar sluizen in de Delf, waardoor Appingedam haar open verbinding met de zee, die zoveel aan voorspoed had gebracht, kwijt was en al spoedig haar vooraanstaande positie verloor.

EEN WANDELING

We beginnen onze wandeling in de Wijkstraat bij de driebeukige Nicolaïkerk, da-terend van 1225. Met de toren, die in 1835 is toegevoegd, het oude raadhuis ( 1630 ) en de tegen de kerk aangebouwde Franse School.
Gedurende de zomermaanden is de kerk open voor bezoek en kan men genieten van het interieur. Zo is er het orgel, in 1744 gebouwd door A.A. Hinsch, te bewonderen en daarnaast de prachtige bewerkte preekstoel, rustend op de hals van een pelikaan, uit 1665.
Buiten zien we de vogel terug in het stadwapen van Appingedam: De Pelikaan die haar jongen voedt met haar eigen bloed als symbool van offerbereidheid. En op de gevel van het raadhuis valt het beeld van Vrouwe Justitia ons op. Ze draagt immers geen blinddoek !
Tegenover de kerk ligt het Museum Stad Appingedam. Het museum is gevestigd in twee onderling met elkaar verbonden panden. De ingang bevindt zich hier in het pand aan de Wijkstraat dat in de 19e eeuw als woonhuis is gebouwd in de tuin van het pand aan de Dijkstraat dat tot één van de oudste huizen in Appingedam behoort. Het westelijk gedeelte stamt uit de 13e eeuw en het oostelijke is rond het jaar 1500 toegevoegd.

We steken de Dijkstraat over en komen bij de Vrouwenbrug over het Damsterdiep. Duidelijk zijn hier de laad- en losplaatsen voor de schepen nog te herkennen. Maar tevens zien we de beroemde hangende keukens van Appingedam, ontelbare keren reeds gefotografeerd en geschilderd. De panden waaraan ze zijn bevestigd zijn van oorsprong pakhuizen geweest en stammen uit de tijd dat de stad een belangrijke zeehaven was. Nadat die positie verloren ging werden ze verbouwd tot woonhuizen.

We slaan nu linksaf de Solwerderstraat in en komen uit op het Gouden Pand dat z'n naam dankt aan de goud- en zilversmeden die hier vroeger gevestigd waren.

Schuin overstekend komen we in de Corn. Albertstraat met daarin het gasthuis dat dezelfde naam draagt. Aan het eind van de straat, links, staat de voormalige stadsherberg, 's Lands Welvaren. Hier vertrok, in de 19e eeuw, de trekschuit naar de stad Groningen. Een tocht die uren en uren in beslag nam.
Van hieruit zien we voor ons het Bolwerk liggen. Een naam die herinnert aan de tijd dat Appingedam nog een vesting was, omgeven door wallen, grachten en bol-werken. Het was Karel V die hier in 1536 een einde aan maakte, de vesting liet ontmantelen.

We gaan richting Koningsstraat en lopen die door tot aan het grote witte hoekpand, dat de naam Filadelfia draagt en hier slaan we linksaf de Broerstraat in.
Hier vinden we de oude synagoge met daarvoor geplaatst het monument ter nage-dachtenis aan de weggevoerde Joodse burgers van Appingedam tijdens de Tweede Wereldoorlog. Links van de synagoge het huis waarin de rabbijn woonde. Aan het eind van de straat gaan we links en onmiddellijk weer rechts, het Monnikenpad op. We komen nu op de wierde. Hier stond eens het Augustijnenklooster waar ook de naam Broerstraat nog aan herinnert.

We lopen terug naar het begin van de Broerstraat, naar Filadelfia, en steken de weg over. We zijn nu weer op het Gouden Pand met z'n monumentale panden met in de achtergevels nog vele middeleeuwse bouwfragmenten.
We lopen door naar de Solwerderstraat en passeren nog een aantal fraai geres-taureerde panden. Hier en daar zijn nog de dubbele deuren te zien die herinneren aan de koetsen die in en uit gereden werden.
In de Solwerderstraat bevindt zich ook het Sint Nicolaaskerkje, de voormalige Katholieke kerk. Nu bevindt zich hier NOVO en kan er een drankje en een hapje genuttigd worden. Onder het genot waarvan zeer zeker nog lang wordt nagepraat over Appingedam met haar kleurrijk verleden, haar Damsterdiep die het centrum zo levendig maakt en voor schilderachtige stadsgezichten zorgt, de hangende keukens die gedachten aan Italië bij ons oproepen en de vele juweeltjes van architectuur, zoals de voorgevel van het huis, met op het uithangbord Eben Haezer, in de Solwerderstraat.
En dat alles op loopafstand in dit Middeleeuws stadje dat zoveel aan warmte, aan gezelligheid, uitstraalt. Een bezoek zeer zeker tenvolle waard, zo vinden wij.

© 2007 Trankiel